Bir ürün ağacı, işletmelerin üretim aşamasını planlarken ihtiyaç duydukları bir planlama yöntemidir. Farklı anlamlar taşıyor olmalarına karşın, benzerlikleri sebebiyle aynı zamanda ürün reçetesi olarak da anılmaktadır. Bu durum iki yöntem arasındaki benzerliklerden meydana gelen bir karışıklıktan ibarettir. Bir ERP Yazılımı veya bir MRP yazılımı, üretim aşamasının planlanmasına yönelik ürün ağacı oluşturma özelliğini işletmelere sunmak zorundadır.
Özellikle kompleks mamul ürünler üreten işletmeler için üretim aşaması oldukça karmaşık bir hal alabilmektedir. Bu sebeple, herhangi bir üretim tesisinde, titizlikle hazırlanmış bir plan olmadan üretim aşamasının sorunsuz bir şekilde tamamlanabilmesi pek mümkün olamamaktadır. Piyasada, işletmelerin bu ihtiyaçlarını karşılayabilmeye yönelik pek çok yazılım bulunmaktadır. Bu yazılımlardan en yaygın olanları ise ERP ve MRP yazılımlarıdır. İşte bu yazılımlar, üretim tesislerinin karmaşık üretim süreçlerini sorunsuz bir şekilde sürdürebilmeleri adına ürün ağacı oluşturma özelliğine sahiptirler. Peki, ürün ağacı nedir? Bir ürün ağacı oluşturma işlemi nasıl yapılır? Bir ERP yazılımında, ürün ağacı tanımlama ve doğruluğunu sağlama işlemlerini nasıl gerçekleştirebilirsiniz? Bu yazımızda tüm bu sorulara detaylı bir şekilde cevap vereceğiz. Haydi şimdi “ürün ağacı nedir?” sorusu ile başlayalım.
Ürün Ağacı Nedir?
Yazımıza ürün ağacı nedir sorusuyla başlıyoruz. Üretim tesisleri, herhangi bir mamul ürünü oluşturabilmek için hammadde ve yarı mamul birçok malzemeye ihtiyaç duymaktadır. Ürün ağacı da bu süreç içerisinde ihtiyaç duyulan tüm hammadde ve yarı mamul malzemeleri içeren bir şemadır. Bu şema, herhangi bir üretim aşamasının planlanmasında kritik bir öneme sahiptir. Bir ürün ağacı şemasının temel olarak içerdiği unsurları şu şekilde sıralayabiliriz:
- Üretilecek mamul ürün için gerekli tüm hammaddeleri ve bunlara ne kadar miktarda ihtiyaç duyulduğunu içerir.
- Üretilmesi hedeflenen mamul ürün için gerekli tüm yarı mamul ürünleri ve bu ürünlere ne kadar miktarda ihtiyaç duyulduğunu gösterir.
- Üretilmesi planlanan mamul ürünler için ihtiyaç duyulan diğer malzemeleri ve ne kadar miktarda ihtiyaç duyulduğunu da içermektedir.
Ürün ağacı oluşturma, aslında, ürün reçetelerinin birleştirilmesi sonucunda tamamlanan bir süreçtir. Ürün reçetesi, İngilizce’de Bill of Materials kelimelerinin kısaltması olan BOM şeklinde geçmektedir. Fakat, bir ürün ağacı oluşturma sürecinde ürün reçetelerinin rolünü ilerleyen bölümlerde inceleyeceğiz. Şimdilik ürün reçetelerinin aynı zamanda malzeme listeleri olduklarını belirtmekle yetinerek diğer alt başlığımıza geçelim.
Ürün Ağacı Oluşturma
Eğer bir ERP yazılımı üzerinden ürün ağacı şeması oluşturuyorsanız, normalde ürün ağacında yer almayacak bazı ek bilgileri de girmeniz gerekecektir. Bu sebeple, ürün ağaçları, ERP programlarında ürün reçeteleri olarak yer almaktadır. Yazımızın ilk bölümlerinde bahsetmiş olduğumuz iki terimin birbiriyle karıştırılması durumuna sebep olan şey de budur. Bir ERP yazılımında ürün ağacı oluşturma işleminde girmeniz gereken bu ek bilgileri ise şu şekilde sıralayabiliriz:
- İş istasyonuna ait bilgiler
- Operasyon süreçlerine yönelik bilgiler
- Operasyon zamanları ve sürelerine ait bilgiler
Normal koşullarda, bir ürün ağacı oluşturma sürecinde ihtiyaç duyulan bilgiler, bir önceki alt başlığımızda yer alan bilgilerden ibarettir. Fakat ürün ağacı oluşturma sürecini ERP gibi daha gelişmiş bilgisayar programları üzerinde gerçekleştirmek için bu programa uyacak bir tanımlama yapmanız gerekecektir. Bu koşullar altında, bir ERP programında ürün ağacı oluşturma için biraz önce sıralamış olduğumuz bilgileri de ek olarak girmeniz gerekecektir.
Ürün Ağacı ve Ürün Reçetesi Arasındaki İlişki
Bir ürün ağacı şeması, hem üretilecek mamul ürünleri oluşturan parçaları hem de bu parçaların hangi parçalardan oluştukları gösterir. Ürün ağacı şemasında yer alan bu ürünler yarı mamul ve hammadde ürünlerdir. Ürün reçetesinin sahip olduğu fark da tam olarak burada ortaya çıkmaktadır. Bir ürün reçetesinde ise üretilecek mamul ürün için gerekli olan diğer mamul ürünler yer almaktadır. Haydi şimdi ürün reçetelerini daha net anlayabilmek için bunu bir örnekle açıklayalım. Mesela, üretim tesisinizin montajlı bilgisayar ana kartları oluşturduğunu varsayalım. Bu durumda, montajlı bir ana kart üretebilmek için yine birtakım mamul ürünlere ihtiyacınız vardır. Montajlı bir ana kart üretebilmek için bir işlemci, bir ram ve bir ana kart gerekmektedir. İşte bu ürünler örneğimizin konusunu teşkil eden montajlı ana kart ürününün ürün reçetesi, yani malzeme listesidir. Benzer bir şekilde, montajlı bir dizüstü bilgisayarın ürün reçetesi de montajlı bir dizüstü bilgisayar kasası ve bir dizüstü bilgisayar LCD ekranıdır.
ERP Programında Ürün Ağacı Tanımlama
Şimdiye kadar ürün ağacı nedir sorusuna detaylı bir şekilde cevap verdik. Aynı zamanda bir ürün ağacı oluşturma sürecini de tüm ayrıntılarıyla anlattık. Peki, bir ERP programında ürün ağacı tanımlama işlemlerini nasıl gerçekleştirebilirsiniz? Haydi şimdi bu konuyu açıklığa kavuşturalım. Herhangi bir ERP programı üzerinde bir ürün reçetesi tanımlayabilmek için aşağıda sıralamış olduğumuz şu adımları takip edebilirsiniz:
- İlk olarak kullanmakta olduğunuz ERP programının arama sekmesine “ürün reçetesi” yazın.
- Karşınıza çıkacak olan “Üretim Yönetimi” ekranı üzerinden “Ürün Reçetesi” özelliğine tıklayarak çalıştırın.
- Ürün reçetesi ekranında F4 tuşuna basarak yeni bir ürün reçetesi oluşturabilirsiniz.
- İlgili reçetenizi tanımlamak için F5 tuşuna basın.
- Reçete tanımlama işlemlerini yaparken reçete kodu, açıklamalar ve özel kod gibi seçenekler sayesinde reçetelerinizi gruplandırabileceğinizi de unutmayın.
- Ürün reçetesi tanımlarken, yetki kodu seçeneği ile hangi kullanıcılara yetki vereceğinizi de belirleyebilirsiniz.
- Ürün reçetenizin durumunu değiştirmek için de aktif ve pasif seçeneklerini kullanabilirsiniz.
ERP Projenizde Ürün Ağacı Doğruluğunu Sağlama
ERP projelerinde ürün ağacı doğruluğunu sınamak için birkaç prensipten faydalanabilirsiniz. Bu prensipler dahilinde ürün ağacı şemasına sahip bir ERP programına, ürün ağacı doğruluğunu sağlama konusunda güvenebilirsiniz. Bu prensipleri karşılayan bir ürün ağacında yer alan bilgiler öncelikli olarak Üretim, Planlama, Sipariş, Mühendislik ve Muhasebe departmanlarınızın ihtiyaçlarını karşılayacak düzeyde olmalıdır. Bu konuda önem arz eden bir diğer prensip ise ERP programınızda bulunan malzeme kodlarının tekil olmaları, yani sadece bir nesneyi belirtiyor olmalarıdır. ERP yazılımınızda tanımlayacağınız ürün ağacının plana dahil edilmesi gereken tüm malzemeleri kapsadığından emin olun. Son olarak, ürün ağacınızda az sayıda seviye göstermek de ERP sistemlerinde ürün ağacı doğruluğunu sağlama konusunda size yardımcı olacaktır.
Portiga Kurucusu